Μπιτζαριανώ

Βόρεια του Καστελλίου και σε απόσταση 36 περίπου χιλιομέτρων από το Ηράκλειο βρίσκεται ένα από τα γραφικότερα χωριά της Κρήτης, το Μπιτζαριανώ, με ελάχιστους κατοίκους που έφταναν μόλις του 34 το 2011.

Ο οικισμός εικάζεται ότι ιδρύθηκε την περίοδο της Ενετοκρατίας από την ενετική οικογένεια των Μπιτζάρων, στην οποία οφείλει και το όνομά του. Στη νεότερη ιστορία του νησιού, είναι περισσότερο γνωστός ως τόπος διαμονής του Αντώνη Τρυφίτσου, οπλαρχηγού Ανατολικής Κρήτης, κατά την Κρητική Επανάσταση του 1897 -1898, ο οποίος έζησε το 2^ο μισό του 19^ου αιώνα.

Σήμερα το χωριό διατηρεί έναν έντονο παραδοσιακό χαρακτήρα. Παλιά λιθόχτιστα σπίτια με καμάρες και επιμελημένα περιθυρώματα, πέτρινα πηγάδια και νερόμυλοι, καθώς και ένα παλαιό ελαιοτριβείο με τις μεγάλες του μυλόπετρες, συνθέτουν όλα μαζί μια εικόνα, που δίνει την εντύπωση στον επισκέπτη, ότι ο χρόνος έχει σταματήσει στο Μπιτζαριανώ. Μέσα στο χωριό υπάρχουν δύο νερομύλοι από τους οποίους αξίζει να επισκεφθείτε αυτόν του «Μπιτζάρο» στη θέση Λουριά. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε όλη την Κρήτη και βρίσκεται σε όμορφη κατάφυτη τοποθεσία.

Επίσης, αν κινηθείτε λίγο έξω από το χωριό, προς τα νοτιοανατολικά, θα συναντήσετε τον εντυπωσιακό, βυζαντινό τρίκλιτο ναό του Άγιο Παντελεήμονα. Στο εσωτερικό του θα δείτε κάποιες από τις αρχαιότερες τοιχογραφίες στην Κρήτη. Η εκκλησία είναι χτισμένη σε ειδυλλιακή τοποθεσία με πυκνή βλάστηση και αιωνόβια πλατάνια, όπου υπάρχει επίσης και μια πηγή δίπλα από την οποία, ορθώνονταν άλλοτε τρεις νερόμυλοι.