Σπήλαιο Ινατίας Ειλειθυίας

Στην είσοδο του οικισμού Τσούτσουρα, στη ρίζα του βράχου που βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου, πάνω από την αρχαία πόλη της Ινάτου, εντοπίζεται σημαντικό ιερό σπήλαιο, με λατρευτική χρήση από την πρωτογεωμετρική περίοδο μέχρι και τις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ., στα τέλη της ρωμαϊκής περιόδου.

Ο χώρος αυτός ήταν αφιερωμένος στη θεά Ειλειθυία, κόρη του Δία και της Ήρας, η λατρεία της οποίας ήταν τόσο διαδεδομένη στην Κρήτη, όσο οπουδήποτε αλλού, όπου διατηρήθηκε μέχρι και την παλαιοχριστιανική περίοδο. Η θεά θεωρούνταν προστάτιδα των επιτόκων γυναικών, της μητρότητας και των νεογνών, πιστευόταν όμως ότι ήταν εκείνη που προκαλούσε το θάνατο στις γυναίκες την ώρα του τοκετού. Έτσι, οι τελευταίες πριν και μετά την γέννα, συνήθιζαν να της προσφέρουν διάφορα αφιερώματα, για να κερδίσουν την εύνοια της. Στην ίδια θεότητα είναι πιθανόν να απέδιδαν ακόμα φυτικές και οργιαστικές ιδιότητες, καθώς και χθόνια και υποχθόνια χαρακτηριστικά, όπως συνάγεται από αρχαιολογικά ευρήματα του σπηλαίου: ανάγλυφες πλάκες με ανάγλυφες ιθυφαλλικές μορφές, πήλινα ομοιώματα αγκαλιασμένων ζευγαριών και άλλα. Υποστηρίζεται ακόμα, ότι Ειλειθυία σχετίζεται με τα Ελευσίνια μυστήρια, τα οποία μάλιστα, εικάζεται ότι μεταφέρθηκαν από την Κρήτη στην Αττική.

Από τις ανασκαφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν εντός του σπηλαίου της Ινατίας Ειλειθυίας, αποκαλύφθηκε σημαντικός αριθμός αξιόλογων ευρημάτων, όπως χρυσά και αργυρά αντικείμενα, πήλινα ειδώλια (Νιοβίδες) και πλακίδια, πήλινα αγγεία, νομίσματα, χρηστικά και λατρευτικά σκεύη, κοσμήματα, και άλλα αφιερώματα. Σήμερα, μέρος του αρχαιολογικού αυτού θησαυρού, εκτίθεται στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.