Κασταμονίτσα

Στους βορειοδυτικούς πρόποδες του όρους Αφέντης και σε απόσταση 42 περίπου χλμ. από το Ηράκλειο, βρίσκεται ο αρκετά μεγάλος οικισμός της Κασταμονίτσας με 439 κατοίκους το 2011.

Η ίδρυση της Κασταμονίτσας, χρονολογείται με επιφύλαξη την εποχή της Ενετοκρατίας και σύμφωνα με μία εκδοχή, όταν χριστιανοί από την Κασταμονή της Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκαν στη θέση αυτή. Λέγεται, ότι από την ιδιαίτερη πατρίδα των οικιστών της, προέκυψε το σημερινό της όνομα. Το χωριό όμως, έγινε γρήγορα περιοχή συχνών αναταραχών, με αποτέλεσμα το 1364, η ενετική διοίκηση να διατάξει, μεταξύ άλλων ριζίτικων χωριών της Πεδιάδας και του Λασιθίου, την εκκένωση της Κασταμονίτσας. Η είσοδος στον οικισμό απαγορευόταν ακόμα και με ποινή θανάτου, μέχρι το 1514, όταν άρχισε σταδιακά να επανακατοικείται. Αργότερα, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, μετατράπηκε πολλές φορές σε πεδίο μαχών, λόγω της γεωγραφικής του θέσης, η οποία το καθιστούσε φυσικό φρούριο στην είσοδο του οροπεδίου Λασιθίου. Μάλιστα, στην ευρύτερη περιοχή της Κασταμονίτσας, έγινε η ιστορική μάχη της Μεσάδας το 1841, όπου μικρός αριθμός Χριστιανών, με επικεφαλής τον οπλαρχηγό Βασιλογιώργη, αντιμετώπισαν τον πολυάριθμο στρατό των Τούρκων, για την προάσπιση του Λασιθίου.

Η Κασταμονίτσα σήμερα, είναι ένα όμορφο γραφικό χωριό, το οποίο διατηρεί αρκετά από τα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά του στοιχεία. Στην είσοδό του, θα συναντήσετε τον κοιμητηριακό ναό βενετικής περιόδου, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Προχωρώντας στα ενδότερα του οικισμού, κάνοντας έναν περίπατο στα δρομάκια του, θα δείτε τα παλιά του σπίτια, με τους ψηλούς πετρόχτιστους αυλότοιχους και τα επιμελημένα τους, όμορφα περιθυρώματα.

Ακόμα, η ιστορική Μεσάδα, μια τοποθεσία φυσικού κάλλους, μόλις 4χλμ. βόρεια της Κασταμονίτσας, είναι ιδανική για εξορμήσεις και περιπάτους. Εκεί βρίσκεται και το μικρό ξωκκλήσι του Άι Γιώργη, όπου διοργανώνονται παραδοσιακές εκδηλώσεις, κάθε χρόνο την Τρίτη του Πάσχα.