Στους δυτικούς πρόποδες του όρους Αφέντης, σε απόσταση 46 περίπου χλμ. από το Ηράκλειο, νοτιοανατολικά του Καστελλίου, βρίσκεται η Μαθιά. Το μικρό αυτό χωριό αριθμούσε το 2011 167 κατοίκους, η κύρια ασχολία των οποίων είναι η κτηνοτροφία, καθώς και η παραγωγή ελαιολάδου, σταφίδας και κτηνοτροφικών φυτών.

Αν και οι αρχαιότερες σωζόμενες αναφορές για τον οικισμό εντοπίζονται σε έγγραφα Ενετικής περιόδου, φαίνεται ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μαθιάς, είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Περιορισμένες αρχαιολογικές έρευνες στη γύρω περιοχή έχουν φέρει στο φως ευρήματα, τα αρχαιότερα από τα οποία ανάγονται στη μεσομινωική εποχή, ενώ έχουν εντοπιστεί και ρωμαϊκά κατάλοιπα.

Σήμερα μέσα στη Μαθιά δεν υπάρχουν πολλά παραδοσιακά δείγματα αρχιτεκτονικής για να δείτε. Ωστόσο, αν κάνετε μια εξερεύνηση στις παρυφές του οικισμού και στα περίχωρά του, σίγουρα θα συναντήσετε κάποια ερειπωμένα παλιά κτίσματα όπως αλώνια, μιτάτα, μάντρες και αρκετούς διάσπαρτους ανεμόμυλους γύρω από το χωριό.

Ακόμα, στην ευρύτερη περιοχή της Μαθιάς υπάρχουν, όμορφες εκκλησίες Βενετικής περιόδου τις οποίες αξίζει να επισκεφθείτε. Κατευθυνόμενοι βορειοανατολικά του χωριού, θα συναντήσετε το ναό του Αφέντη Χριστού, ο οποίος βρίσκεται σε ειδυλλιακή τοποθεσία με πυκνή βλάστηση και πλατάνια. Λίγο νοτιότερα από αυτόν, είναι χτισμένη δίχωρη καμαροσκέπαστη εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία και τον Άγιο Ιωάννη με τοιχογραφίες του 14^ου αιώνα. Στην ίδια περίπου περίοδο, ανήκει και ο τοιχογραφικός διάκοσμος, που σώζεται σήμερα σε κακή κατάσταση, στο μονόχωρο ναό του Αγίου Γεωργίου, ανατολικά του οικισμού.

Τέλος, για όσους αγαπάτε τις εξορμήσεις στη φύση, η Μαθιά προσφέρει αρκετές δυνατότητες για πεζοπορίες, μέσα από τους σύγχρονους αγροτικούς δρόμους και τα παλιά μονοπάτια που οδηγούν στα γειτονικά χωριά. Προτείνεται ωστόσο, να ακολουθήσετε το παραποτάμιο μονοπάτι προς Αμαριανό που διασχίζει την ομώνυμη καταπράσινη κοιλάδα.