Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Αγκαράθου

Η ιστορική Μονή της Αγκαράθου βρίσκεται 23 χλμ. περίπου νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 15 Αυγούστου, οπότε και γίνεται μεγάλο πανηγύρι με την προσέλευση πλήθους κόσμου. Σύμφωνα με την παράδοση οφείλει την ονομασία της στο γεγονός ότι μια εικόνα της Παναγίας βρέθηκε κάτω από μία αγκαραθιά, στο σημείο που αργότερα για χάρη της κτίστηκε το μοναστήρι.

Αν και δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια η χρονολογία της ίδρυσής της, η μονή της Αγκαράθου θεωρείται μία από τις παλαιότερες στην Κρήτη, ενώ μη επιβεβαιωμένες μαρτυρίες ανάγουν την ανέγερσή της στο 10^ο αιώνα από το Νικηφόρο Φωκά. Ωστόσο, οι αρχαιότερες γνωστές αναφορές σχετικά με αυτήν εντοπίζονται σε έγγραφα του 16^ου αιώνα. Μεγάλο μέρος του παλιού κτιριακού συγκροτήματος σώζεται γύρω από τη νεόδμητη εκκλησία της μονής, η οποία είναι ένα οικοδόμημα του 1940, που χτίστηκε στη θέση του αρχαιότερου δίκλιτου ναού. Το εσωτερικό της είναι διακοσμημένο με σύγχρονες τοιχογραφίες.

Το μοναστήρι αποτέλεσε κατά το παρελθόν πνευματικό κέντρο για την περιοχή, αφού διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, καθώς επίσης σημαντικές προσωπικότητες υπήρξαν μέλη της αδελφότητας, μεταξύ των οποίων και οι: Μελέτιος Πηγάς, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Κύριλλος Λούκαρις, οικουμενικός Πατριάρχης, Γρηγόριος Παλαιοκάπας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας. Ακόμα, την περίοδο της Τουρκοκρατίας ίδρυσε και διατηρούσε ελληνικό σχολείο, ενώ σημαντική ήταν και η συνδρομή της στον απελευθερωτικό αγώνα, αφού παρείχε προστασία στους επαναστάτες. Μάλιστα, αποτέλεσε στρατηγείο του Αντωνίου Τρυφίτσου, αρχηγού της Πεδιάδας, στην Κρητική Επανάσταση του 1897-1898.

Στη μονή λειτουργεί σήμερα εκκλησιαστικό μουσείο, ανοικτό για το κοινό, στο οποίο εκτίθενται ιερά σκεύη, εικόνες και εκκλησιαστικά κειμήλια, καθώς επίσης επισκέψιμη είναι και η βιβλιοθήκη της. Ακόμα, υπάρχουν διαθέσιμοι ξενώνες, για όσους επιθυμούν να διανυκτερεύσουν και να απολαύσουν την ιδιαίτερα δημοφιλή, παραδοσιακή φιλοξενία των μοναχών.