Αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την παρουσία του ανθρώπου στην Κρήτη πριν τουλάχιστον 8.000 χρόνια. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν σε σπηλιές και χρησιμοποιούσαν πέτρινα εργαλεία. Αυτή η Νεολιθική περίοδος διήρκεσε από το 5000 μέχρι το 2600 π.Χ. περίπου. Η θρησκευτική λατρεία αυτής της περιόδου ήταν αφιερωμένη στη θεά της ευφορίας. Σημαντικός αριθμός από πήλινες φιγούρες σωματωδών γυναικών έχει βρεθεί όχι μόνο στην Κρήτη αλλά στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.

Οι πρώτοι Κρητικοί ήταν φύλα που ίσως έφθασαν εδώ από τη Μικρά Ασία ή τη Βόρεια Αφρική και αναπτύχθηκαν πολύ αργά τα επόμενα 3.000 χρόνια, αρχίζοντας να καλλιεργούν με πρωτόγονα μέσα τη γη και μαθαίνοντας να εκτρέφουν ζώα. Η πρωτόγονη αρχικά αγγειοπλαστική εξελίχθηκε με τη χρήση της φωτιάς και σταδιακά έγινε πιο περίτεχνη. Η παράδοση της αγγειοπλαστικής συνεχίζεται και σήμερα στο Θραψανό.

Νεολιθικές θέσεις και ευρήματα έχουν εντοπιστεί σε αρκετά σημεία του Δήμου Μινώα Πεδιάδας όπως στο Αρκαλοχώρι και αλλού.